Endokrynologia Pediatryczna, Tom 1 | Rok 2002 | Nr 1(1) DOI: 10.18544/EP-01.01.01.0222. Badania przesiewowe noworodków w kierunku wrodzonej niedoczynności a monitorowanie niedoboru jodu w środowisku w Polsce południowo-wschodniej w latach 1985-2000 Order Orła Białego ustanowił król August II Mocny w 1705 roku. To jedno z najstarszych i najważniejszych odznaczeń w Polsce, nadaje dziś prezydent. Poniższa mapa prezentuje uhonorowanych tymże odznaczeniem za swojego życia, z podziałem na odznaczającego prezydenta i miejsce urodzenia. Z pomocą przyjdzie Ci mapa surowców mineralnych w Polsce, którą znajdziesz w OnGeo.pl. W Raporcie o terenie znajdziesz szczegółowe dane o analizowanej działce oraz w obszarze 1 km buforu w zakresie: Surowców mineralnych z bazy MIDAS; Surowców prognostycznych i perspektywicznych; Jod, ilościowo - więcej informacji. Jod jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy, stanowiąc składnik hormonów tarczycy. Niedobór jodu prowadzi do dysfunkcji tarczycy, wola i nieprawidłowego przebiegu ciąży, włącznie z niedorozwojem płodu. Bardzo wysokie spożycie jodu zwykle hamuje aktywność tarczycy i naraża Dzienne zapotrzebowanie kobiet ciężarnych na jod wzrasta ze 150 μg/dobę do 220 μg/dobę. W okresie laktacji dobowe zapotrzebowanie na jod wzrasta niemal dwukrotnie w stosunku do zalecanej dziennej porcji jodu dla kobiet, które nie są w ciąży i w okresie laktacji – ze 150 μg/dobę do 290 μg/dobę. Kiedy trzeba stosować tabletki z Przemysł chemiczny w Polsce, stanowił pod koniec 2003 r. 10,1% wartości sprzedaży przemysłu ogółem w Polsce.Przemysł ten cechuje stały, powolny wzrost produkcji i sprzedaży, który w ostatnich 20 latach był jednak zawsze niższy od średniego wzrostu całego przemysłu, co powoduje, że jego udział procentowy w całej produkcji krajowej systematycznie maleje. . Według dziennego raportu na temat koronawirusa, w woj. podlaskim stwierdzono 144 nowe zakażenia COVID-19. Przedstawiamy najnowsze dane z W Białymstoku przybyło 47 nowych osób zakażonych, w powiecie białostockim 18, w Suwałkach I Powiecie Suwalskim 4. Ile mamy nowych zachorowań w poszczególnych powiatach? W woj. podlaskim od początku roku wykryto 117 814 osób z pozytywnym wynikiem testu na koronawirusa, natomiast zgonów z powodu COVID-19 od początku roku mieliśmy 3 osób zakażonych koronawirusem w woj. podlaskim?W województwie podlaskim stwierdzono 144 zakażenia koronawirusem w ciągu ostatniej doby. Od początku roku wykryto 117 814 zakażeń koronawirusem. Wczoraj nie stwierdzono u nas żadnych zgonów z powodu COVID-19. W związku z zakażeniem koronawirusem od początku roku odnotowano 3 213 zgonów w woj. zachorowań w powiatach województwa podlaskiego na mapie oznaczona jest liczba zachorowań na 10 000 mieszkańców powiatu. Liczby na powiatach to bieżące liczby w województwie podlaskim. Stan na zachorowań zmienia się każdego dnia. Na poniższym wykresie widać, jak w czasie zmieniała się łączna liczba zachorowań na koronawirusa i zgonów na skutek koronawirusa w PolsceKoronawirus w Polsce, statystyki na 284+ 489 Zmarło3 341+ 0 16. miejsce pod względem liczby nowych zakażeń. polskaZakażonych:+33 480(4 886 154)Zmarło:+33(105 194)Szczepienia:+19 509(51 564 403)więcejDane zaktualizowano: godz. 10:45 źródło: Ministerstwo ZdrowiaStatystyki z ostatniego tygodnia: województwo podlaskie: nowych zachorowań: 144 (od początku roku 117 814, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od 3 213, +0%) nowych zachorowań: 129 (od początku roku 117 670, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od 3 213, +0%) nowych zachorowań: 135 (od początku roku 117 541, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od 3 213, +0%) nowych zachorowań: 139 (od początku roku 117 406, +0,1%) Liczba zgonów: 1 (od 3 213, +0%) nowych zachorowań: 176 (od początku roku 117 267, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od 3 212, +0%) nowych zachorowań: 11 (od początku roku 117 091, +0%) Liczba zgonów: 0 (od 3 212, +0%) nowych zachorowań: 14 (od początku roku 117 080, +0%) Liczba zgonów: 0 (od 3 212, +0%) Koronawirus w powiatach województwa podlaskiegoJaka jest aktualnie sytuacja w powiatach? Niżej sprawdzisz, jakie dane podano oficjalnie Koronawirus w Białymstoku. Sobota, mamy w Białymstoku 39 122 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w Białymstoku od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w nowych zachorowań: 47 (od początku roku: 39 122, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 649, +0%) nowych zachorowań: 47 (od początku roku: 39 075, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 649, +0%) nowych zachorowań: 48 (od początku roku: 39 028, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 649, +0%) Koronawirus w BiałymstokuIle mamy zakażonych koronawirusem w Białymstoku? Stan na w powiecie białostockim. Sobota, mamy w powiecie białostockim 18 285 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie białostockim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 18 (od początku roku: 18 285, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 334, +0%) nowych zachorowań: 19 (od początku roku: 18 267, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 334, +0%) nowych zachorowań: 26 (od początku roku: 18 248, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 334, +0%) Koronawirus w powiecie białostockimKoronawirus w powiecie białostockim, statystyki z w Suwałkach I Powiecie Suwalskim. Sobota, mamy w Suwałkach I Powiecie Suwalskim 8 484 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w Suwałkach I Powiecie Suwalskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w Suwałkach I Powiecie nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 8 484, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 331, +0%) nowych zachorowań: 12 (od początku roku: 8 480, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 331, +0%) nowych zachorowań: 6 (od początku roku: 8 468, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 331, +0%) Koronawirus w Suwałkach I Powiecie SuwalskimKoronawirus w Suwałkach I Powiecie Suwalskim, statystyki z w Łomży. Sobota, mamy w Łomży 7 157 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w Łomży od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 7 157, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 198, +0%) nowych zachorowań: 9 (od początku roku: 7 155, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 198, +0%) nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 7 146, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 198, +0%) Koronawirus w ŁomżyAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w ŁomżyKoronawirus w powiecie sokólskim. Sobota, mamy w powiecie sokólskim 5 698 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie sokólskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 5 698, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 191, +0%) nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 5 694, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 191, +0%) nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 5 692, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 191, +0%) Koronawirus w powiecie sokólskimIle mamy zakażonych koronawirusem w powiecie sokólskim? Stan na w powiecie bielskim. Sobota, mamy w powiecie bielskim 5 621 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie bielskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 10 (od początku roku: 5 621, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 164, +0%) nowych zachorowań: 12 (od początku roku: 5 611, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 164, +0%) nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 5 599, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 164, +0%) Koronawirus w powiecie bielskimAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w powiecie bielskimKoronawirus w powiecie augustowskim. Sobota, mamy w powiecie augustowskim 4 767 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie augustowskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 4 767, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 241, +0%) nowych zachorowań: 7 (od początku roku: 4 763, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 241, +0%) nowych zachorowań: 5 (od początku roku: 4 756, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 241, +0%) Koronawirus w powiecie augustowskimKoronawirus w powiecie augustowskim, statystyki z w powiecie hajnowskim. Sobota, mamy w powiecie hajnowskim 4 237 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie hajnowskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 11 (od początku roku: 4 237, +0,3%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 206, +0%) nowych zachorowań: 6 (od początku roku: 4 226, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 206, +0%) nowych zachorowań: 9 (od początku roku: 4 220, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 206, +0%) Koronawirus w powiecie hajnowskimAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w powiecie hajnowskimKoronawirus w powiecie łomżyńskim. Sobota, mamy w powiecie łomżyńskim 4 013 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie łomżyńskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 4 013, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 160, +0%) nowych zachorowań: 0 (od początku roku: 4 011, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 160, +0%) nowych zachorowań: 3 (od początku roku: 4 011, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 160, +0%) Koronawirus w powiecie łomżyńskimAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w powiecie łomżyńskimKoronawirus w powiecie wysokomazowieckim. Sobota, mamy w powiecie wysokomazowieckim 3 802 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie wysokomazowieckim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 3 (od początku roku: 3 802, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 148, +0%) nowych zachorowań: 1 (od początku roku: 3 799, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 148, +0%) nowych zachorowań: 6 (od początku roku: 3 798, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 148, +0%) Koronawirus w powiecie wysokomazowieckimAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w powiecie wysokomazowieckimKoronawirus w powiecie zambrowskim. Sobota, mamy w powiecie zambrowskim 3 302 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie zambrowskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 5 (od początku roku: 3 302, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 90, +0%) nowych zachorowań: 1 (od początku roku: 3 297, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 90, +0%) nowych zachorowań: 5 (od początku roku: 3 296, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 90, +0%) Koronawirus w powiecie zambrowskimIle mamy zakażonych koronawirusem w powiecie zambrowskim? Stan na w powiecie grajewskim. Sobota, mamy w powiecie grajewskim 3 143 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie grajewskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 0 (od początku roku: 3 143, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 98, +0%) nowych zachorowań: 1 (od początku roku: 3 143, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 98, +0%) nowych zachorowań: 1 (od początku roku: 3 142, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 98, +0%) Koronawirus w powiecie grajewskimAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w powiecie grajewskimKoronawirus w powiecie siemiatyckim. Sobota, mamy w powiecie siemiatyckim 3 096 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie siemiatyckim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 19 (od początku roku: 3 096, +0,6%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 112, +0%) nowych zachorowań: 5 (od początku roku: 3 077, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 112, +0%) nowych zachorowań: 6 (od początku roku: 3 072, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 112, +0%) Koronawirus w powiecie siemiatyckimAktualne dane o zachorowaniach na koronawirusa w powiecie siemiatyckimKoronawirus w powiecie monieckim. Sobota, mamy w powiecie monieckim 2 861 przypadków zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie monieckim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 2 861, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 86, +0%) nowych zachorowań: 0 (od początku roku: 2 859, +0%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 86, +0%) nowych zachorowań: 4 (od początku roku: 2 859, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 86, +0%) Koronawirus w powiecie monieckimIle mamy zakażonych koronawirusem w powiecie monieckim? Stan na w powiecie kolneńskim. Sobota, mamy w powiecie kolneńskim 2 574 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie kolneńskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 6 (od początku roku: 2 574, +0,2%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 129, +0%) nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 2 568, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 129, +0%) nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 2 566, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 129, +0%) Koronawirus w powiecie kolneńskimIle mamy zakażonych koronawirusem w powiecie kolneńskim? Stan na w powiecie sejneńskim. Sobota, mamy w powiecie sejneńskim 1 652 przypadki zachorowań od początku 2021 roku. Wykres poniżej prezentuje zmiany w czasie w liczbie zachorowań oraz zgonów w powiecie sejneńskim od początku zachorowań i zgonów w ostatnich 3 dniach w powiecie nowych zachorowań: 7 (od początku roku: 1 652, +0,4%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 76, +0%) nowych zachorowań: 5 (od początku roku: 1 645, +0,3%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 76, +0%) nowych zachorowań: 2 (od początku roku: 1 640, +0,1%) Liczba zgonów: 0 (od początku roku 76, +0%) Koronawirus w powiecie sejneńskimKoronawirus w powiecie sejneńskim, statystyki z sa objawy koronawirusa?Koronawirus jest chorobą zakaźną i posiada podobne objawy do grypy. Jednak kilka symptomów różni je od siebie. Objawami COVID-19 są najczęściej:suchy kaszel gorączka uczucie zmęczenia Rzadszymi oznakami zakażania koronawirusem są: bóle mięśni ból gardła biegunka bóle brzucha bóle głowy nudnościutrata smaku i węchu zmiany skórne na stopach Warto pamiętać, że u dzieci te objawy mogą być odmienne. U najmłodszych występuje niechętne spożywanie płynów i rzadsze oddawanie moczu, nieprzerwany płacz bez określonej przyczyny, gorączka, która nie ustępuje po podaniu leków zbijających temperaturę oraz nietypowe zachowania KONIECZNIE10 rzeczy, które każdy pracownik powinien wiedzieć o kwarantannie i izolacji domowejJak nosić maseczkę?Maseczki ochronne stały się niezbędne w walce z koronawirusem. Maseczka ochronna ma za zadanie chronić przed rozprzestrzenianiem się COVID-19. Dlatego warto wiedzieć, w jaki sposób prawidłowo ją nosić na co dzień. Jak odpowiednio założyć maseczkę ochronną? Na początek trzeba umyć i zdezynfekować ręce przed jej założeniem. Następnie zakładamy maseczkę ochronną trzymając ją za gumki lub sznurki. Prawidłowo założona maseczka powinna przylegać do grzbietu nosa i zasłaniać usta, nos oraz podbródek. Zaleca się, aby nie dotykać maseczki po założeniu jej i wymienić ją, kiedy stanie się wilgotna lub będzie zabrudzona. Przy zdejmowaniu maseczki ochronnej również trzeba pamiętać o kilku zasadach. Jeśli chcemy ją zdjąć, to nie dotykamy przodu maseczki, a chwytamy za sznurki lub gumki. Maseczkę jednokrotnego użytku wyrzucamy do zamkniętego pojemnika na śmieci, a maseczkę bawełnianą można wyprać w pralce w temperaturze minimum 60 stopni C. Po zdjęciu maseczki trzeba dokładnie umyć lub zdezynfekować KONIECZNIEKomu obcięto pensję, a kto dostał podwyżkę w czasie pandemii?Jak można się zakazić koronawirusem?Koronawirus jest chorobą zakaźną, którą można się zarazić drogą kropelkową. W jaki sposób unikać zarażenia koronawirusem? Sprawdź kilka sposobów i zmień swoje codzienne nawyki:Noś maseczkę i często myj ręce lub dezynfekuj je. Nie podawaj ręki na powitanie i pożegnanie. Zastąp ten gest powitaniem z daleka lub powitaniem łokciem. Noś przy sobie własny długopis, zwłaszcza podczas wizyty na poczcie i w urzędzie. W czasie zakupów trzymaj koszyk przez chusteczkę lub rękawiczkę. Możesz też rozważyć noszenie własnego koszyka lub torby. Staraj się nie dotykać klamek i poręczy poza domem. Unikaj jedzenia poza domem. Często pierz wierzchnią odzież lub wydziel dla nich osobne miejsce do przechowywania. Po przyjściu do domu zmień ubranie. Nie opieraj się o blaty w miejscach publicznych, a w domu często je dezynfekuj. Często dezynfekuj telefon oraz klucze. Staraj się płacić bezgotówkowo Podczas używania e-papierosów pamiętaj o ci dezynfekcji ZOBACZ KONIECZNIEKoronawirus w Polsce. Ile dni trwa kwarantanna pracownika? Co zrobić, by ją skrócić?Popularne mity o koronawirusieTeorii spiskowych na temat koronawirusa nie brakuje. Wiesz, które informacje to mity? Największym i najstarszym mitem jest teoria, która mówi o tym, że pierwszy zakażony złapał wirusa przez zjedzenie zupy z nietoperza. Inna teoria spiskowa mówi o technologii 5G jako źródle zakażeń koronawirusem. Na profilach grup związanych z ruchem antyszczepionkowym pojawiają się informacje, że koronawirus może być wyleczony olejkami eterycznymi, witaminą c, słoną wodą, a nawet… rozcieńczonym wybielaczem. Powyższe teorie nie mają żadnego poparcia naukowego. Polecane ofertyMateriały promocyjne partnera W Polsce obecnie jest 45 miejscowości, które uzyskały status uzdrowiska. Na ich terenach znajduje się 200 sanatoriów i 55 szpitali. Miejscowości te są podzielone ze względu na położenie geograficzne i na występujące tam naturalne surowce lecznicze, głównie wody. Artykuł zawiera podstawowe definicje dotyczące wód leczniczych, klasyfikację stosowaną w balneologii, dane dotyczące występowania, wydobycia i wykorzystania eksploatowanych wód na przykładzie uzdrowisk w Polsce i w oparciu o obowiązujące przepisy. Zwrócono w nim również uwagę na podstawowe zalety stosowania wód leczniczych z podaniem konkretnych przykładów ich działania. Wprowadzenie Powszechnie za wody lecznicze uważa się wody naturalne pobierane do celów leczniczych, najczęściej przez ujęcie źródeł. Wody te zawierają szczególnie duże ilości rozpuszczonych gazów oraz soli, czemu zawdzięczają swoje specyficzne właściwości. Ogólny podział wód leczniczych rozróżnia tzw.: - szczawy - zawierające dwutlenek węgla i wodorowęglany metali alkalicznych; - wody gorzkie - zawierające siarczan magnezowy (siarczan magnezowy tworzy kilka hydratów, najważniejsze spośród nich, to heptahydrat MgSO4 • 7H2O - minerał epsomit, sól gorzka, sól angielska - stąd nazwa wód, w których występuje); - wody siarczane - zawierające siarkowodór; - wody żelaziste - zawierające wodorowęglan żelazawy Fe(HCO3)2; - solanki - zawierające jako główny składnik chlorek sodowy NaCl; - wody radioaktywne - zawierające substancje promieniotwórcze; - cieplice (termy) - gorące wody o różnym składzie [1, 2]. Niektóre wody lecznicze są szczególnie bogate w związki bromu lub jodu. Istnieją również sztuczne wody lecznicze, o składzie i działaniu leczniczym analogicznym do wód naturalnych, otrzymywane głównie poprzez rozpuszczenie w wodzie odpowiedniego zestawu soli. Polskie uzdrowiska W Polsce obecnie jest 45 miejscowości, które uzyskały status uzdrowiska. Na ich terenach znajduje się 200 sanatoriów i 55 szpitali [16]. Miejscowości te są podzielone ze względu na położenie geograficzne i na występujące tam naturalne surowce lecznicze. Ze względu na położenie geograficzne, wyróżnia się uzdrowiska: nadmorskie - 6 (co stanowi 13% ogólnej liczby uzdrowisk w Polsce), górskie - 8 (18%), podgórskie - 14 (31%), nizinne - 17 (38%). Biorąc natomiast pod uwagę występujące na obszarze uzdrowiska naturalne surowce lecznicze, podzielono je na: posiadające borowinę - 5 (co stanowi 11% ogólnej liczby uzdrowisk w Polsce), posiadające wody lecznicze i borowinę - 7 (16%) oraz na posiadające wody lecznicze - 33 (73%). Niemniej jednak, liczba miejscowości posiadających status uzdrowiska może się zmienić, bowiem jak podaje Najwyższa Izba Kontroli w komunikacie z 25 stycznia 2017 r. o statusie uzdrowisk, "posiadanie statusu uzdrowiska nie gwarantuje, że dany obszar spełniał i nadal spełnia wymogi wyznaczone dla uzdrowiska". Raport przedstawiony przez NIK dotyczy właściwości leczniczych klimatu i wykorzystywania surowców naturalnych. Wykazano w nim brak odpowiedniej dbałości gmin o stan środowiska naturalnego, co może skutkować utratą statusu uzdrowiska, a w konsekwencji ograniczenia pacjentom dostępu do lecznictwa uzdrowiskowego. Zwrócono również uwagę na brak do 5 października 2016 r. aktualizacji rozporządzenia z 13 kwietnia 2006 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości. Konieczne wydaje się zarówno uporządkowanie i przestrzeganie przepisów prawnych dotyczących uzdrowisk, jak i dbanie o stan środowiska naturalnego, gdyż w przyszłości może to skutkować degradacją i utratą właściwości wód leczniczych [17]. W Polsce wody lecznicze występują prawie we wszystkich jednostkach geologicznych. Rozmieszczenie tych wód jest nierównomierne, co spowodowane jest specyficznymi warunkami geologicznymi. Również ich skład chemiczny uwarunkowany jest budową geologiczną i warunkami hydrogeologicznymi terenu. Wody lecznicze w większości występują w południowej części Polski, tj. w Sudetach i Karpatach wraz z zapadliskiem przedkarpackim. Właśnie w tej części naszego kraju znajduje się ponad 70% ogólnej liczby uzdrowisk i miejscowości z wodami leczniczymi. Dodatkowo, wody lecznicze w większym nagromadzeniu występują na Pomorzu Zachodnim oraz w kilkunastu miejscach na pozostałej części Niżu Polskiego (rys. 1). Wody lecznicze wykorzystywane są powszechnie do celów balneoterapeutycznych ( kąpiele, inhalacje, kuracja pitna), do celów rozlewniczych ( w Krynicy Zdroju, Muszynie, Piwnicznej Zdroju, Wysowej, Polanicy Zdroju, Busku Zdroju) oraz do wytwarzania produktów zdrojowych, takich jak sole, ługi, szlamy, preparaty farmaceutyczne ( w Ciechocinku, Dębowcu, Iwoniczu Zdroju, Rabce-Zdroju) i spożywczych, a także do produkcji naturalnego dwutlenku węgla [18]. Wody potencjalnie lecznicze, czyli zmineralizowane wody podziemne i wody swoiste, występują na obszarze Polski stosunkowo powszechnie, na różnych głębokościach, przeważnie głębiej niż poziomy wód zwykłych. Również zmienność budowy geologicznej i warunków hydrogeologicznych determinuje skład chemiczny tych wód. Solanki wykorzystywane w balneoterapii pozyskiwane są ze złoża Łapczyca, w województwie małopolskim. Solanki te, występujące w piaskowcach miocenu zapadliska przedkarpackiego, są wykorzystywane głównie do produkcji soli leczniczej i solanki kąpielowej. Wody o podobnym składzie chemicznym (silnie zmineralizowane wody typu Cl-Na lub Cl-Na-Ca, z podwyższoną zawartością jodu) występują natomiast na Niżu Polskim na dużych głębokościach, przeważnie rzędu kilku tysięcy metrów. Powierzchniowe występowanie solanek na Kujawach, ziemi łęczyckiej w Wielkopolsce i na Pomorzu Zachodnim sprzyjało już od wczesnego średniowiecza pozyskiwaniu soli w warzelniach. To było pierwotne wykorzystanie wód solankowych. Dopiero w połowie XIX wieku wody te zyskały status wód leczniczych i zainicjowano ich stosowanie w lecznictwie uzdrowiskowym [18]. Wody termalne w Polsce występują na znacznej części Niżu Polskiego w rozległych zbiornikach o regionalnym znaczeniu, a także w Karpatach i na ich przedgórzu oraz w Sudetach, gdzie złoża mają charakter niewielkich basenów (Podhale) lub są ograniczone do stref tektonicznych (rys. 2). W obrębie Niżu Polskiego najkorzystniejsze warunki do wykorzystania wód termalnych panują w utworach kredy dolnej i jury dolnej, występujących w obrębie rozległych zbiorników hydrogeologicznych. W Karpatach wody termalne występują w utworach kredy oraz paleogenu i neogenu, a także w utworach triasowych niecki podhalańskiej - śródgórskiego basenu, charakteryzującego się niewielką powierzchnią i dużym zaangażowaniem tektonicznym. Na przedgórzu Karpat wody termalne występują w utworach kambryjskich, dewońsko-karbońskich, jurajskich, kredow ych i mioceńskich. Na obszarze sudeckim najbardziej perspektywicznym obszarem do ujęcia wód termalnych jest rejon Jeleniej Góry. Kolektorem wód termalnych są tu silnie zaangażowane tektonicznie magmowe i metamorficzne utwory karbonu. Ponadto, wody termalne występują w Lądku-Zdroju, Dusznikach- Zdroju oraz położonym na wschód od Sudetów Grabinie k. Niemodlina. Wody termalne są wykorzystywane do celów grzewczych (Podhale, Mszczonów, Uniejów, Pyrzyce, Stargard Szczeciński), rekreacyjnych ( Podhale, Uniejów, Mszczonów, Poznań) i balneoterapeutycznych (Uniejów) [18]. Wymogi dotyczące jakości Wymogi dotyczące jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi [ z 2015 r. poz. 1989 ze zm.], które jasno określa jakie wymagania muszą być spełnione w jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, w tym wymagania bakteriologiczne, fizykochemiczne oraz organoleptyczne; sposób oceny przydatności wody, minimalną częstotliwość badań wody i miejsca pobierania próbek wody do badań oraz zakres analiz wody, wyklucza ze swych zapisów naturalne wody mineralne, wody źródlane i wody stołowe spełniające wymagania określone w przepisach o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz wody lecznicze [3]. Natomiast wody termalne, solanki i wody lecznicze wyszczególnione są w ustawie Prawo geologiczne i górnicze, które uznało je za kopaliny. Takie ujęcie prawne zobowiązuje wydobywców wód- kopalin, do uiszczania opłaty eksploatacyjnej. Opłata eksploatacyjna za wydobycie wody-kopaliny jest zróżnicowana i inna dla każdego z rodzajów wody-kopaliny [6]. Dlatego też, ustawa Prawo geologiczne i górnicze [ z 2016 r. poz. 1131 szczegółowo definiuje wody lecznicze, solanki i wody termalne. Artykuł 5 tejże ustawy stwierdza, że "kopalinami nie są wody, z wyjątkiem wód leczniczych, wód termalnych i solanek" [4-6]. Wodą leczniczą jest woda podziemna, która pod względem chemicznym i mikrobiologicznym nie jest zanieczyszczona, cechuje się naturalną zmiennością cech fizycznych i chemicznych, o zawartości: - rozpuszczonych składników mineralnych stałych - nie mniej niż 1000 mg/dm3, lub - jonu żelazawego - nie mniej niż 10 mg/dm3 (wody żelaziste), lub - jonu fluorkowego - nie mniej niż 2 mg/dm3 (wody fluorkowe), lub - jonu jodkowego - nie mniej niż 1 mg/dm3 (wody jodkowe), lub - siarki dwuwartościowej - nie mniej niż 1 mg/dm3 (wody siarczkowe), lub - kwasu metakrzemowego - nie mniej niż 70 mg/dm3 (wody krzemowe), lub - radonu - nie mniej niż 74 Bq/ dm3 (wody radonowe), lub - dwutlenku węgla niezwiązanego - nie mniej niż 250 mg/dm3, z tym że od 250 do 1000 mg/dm3 to wody kwasowęglowe, a powyżej 1000 mg/dm3 to szczawa [4]. Wodą termalną jest woda podziemna, która na wypływie z ujęcia ma temperaturę nie mniejszą niż 293 K. Jednakże solanką jest woda podziemna o zawartości rozpuszczonych składników mineralnych stałych nie mniejszej niż 35 g/dm3. Wyróżnia się również wody potencjalnie lecznicze, tj. zmineralizowane wody podziemne (o mineralizacji powyżej 1000 mg/dm3) i wody swoiste o różnym składzie chemicznym uzależnionym od budowy geologicznej terenu i panujących tam warunków hydrogeologicznych. Wody te występują na obszarze Polski stosunkowo powszechnie, na różnych głębokościach, przeważnie głębiej niż poziomy wód zwykłych. Wśród wód tych wyróżnia się: - silnie zmineralizowane wody chlorkowe, głównie typu Cl-Na, często jodkowe, termalne; - średnio zmineralizowane wody wodorowęg la nowe, g łów nie typu HCO3-Ca-(Mg), nasycone dwutlenkiem węgla, niekiedy żelaziste; - średnio lub nisko zmineralizowane wody siarczanowe, siarczkowe; - wody swoiste o różnym stopniu zmineralizowania: żelaziste, fluorkowe, jodkowe, siarczkowe, krzemowe, radonowe, termalne [4]. Wody lecznicze w prawie Wodami leczniczymi, wodami termalnymi i solankami nie są wody pochodzące z odwadniania wyrobisk górniczych. Ponadto, przepisy ustawy określają zasady ochrony i eksploatacji wód mineralnych i wszystkich innych zasobów geologicznych wykorzystywanych w lecznictwie [4]. Warunki i wymagania sanitarne w odniesieniu do wód leczniczych określają przepisy wydane na podstawie art. 36 ust. 5 ustawy z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych [ z 2016 r. poz. 879 7]. W dokumencie tym przedstawiona jest charakterystyka wód mających wpływ na organizm człowieka oraz wskazana jest droga kontaktu wody z organizmem (do kuracji pitnej, do inhalacji, do kąpieli). Sposób wykorzystania danej wody określają procedury z zakresu lecznictwa uzdrowiskowego, a korzystanie z zabiegu poprzedzają zalecenia lekarskie z uwzględnieniem indywidualnych przeciwwskazań. Stosowanie wody leczniczej bez uwzględnienia osobniczych ograniczeń nie jest zabiegiem leczniczym, a niekiedy może być szkodliwe dla zdrowia [8]. Szczegółowe wymagania dotyczące funkcjonowania uzdrowisk, basenów uzdrowiskowych, ujęć wód mineralnych i leczniczych oraz wymogi jakościowe dla wspomnianych wcześniej wód, a także dla naturalnych, butelkowanych wód mineralnych, określają Polskie Normy [9-14]. Ponadto, rozporządzenie Ministra Zdrowia z 5 października 2016 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości [ z 2006 r. poz. 80, poz. 565 ze zm.] określa zakres badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych wód i gazów leczniczych oraz kryteria oceny właściwości leczniczych wód i gazów, peloidów i klimatu oraz ich przydatności do celów leczniczych [15]. 4. Działanie wód leczniczych Sekretem leczniczych wód korzystnie wpływających na organizm jest wysoka zawartość składników mineralnych oraz odpowiednia proporcja tzw. składników swoistych. Właściwości balneologiczne nadają wodom zawarte w nich składniki jonowe, gazowe, radoczynne i podwyższona temperatura. Należą do nich także: dwutlenek węgla (w stężeniach ponad 250 g/m3), siarkowodór (ponad 1 g/m3), lit (ponad 1 g/ m3), stront (ponad 10 g/m3), żelazo (ponad 10 g/ m3), fluorki (ponad 1 g/ m3), brom (ponad 5 g/m3), jod (ponad 1 g/ m3), arsen (ponad 1 g/ m3), bor (ponad 1 g/ m3), bar (ponad 5 g/ m3) [2]. Oddziaływanie wspomnianych czynników może przejawiać się zarówno pozytywnie jak i negatywnie. Przede wszystkim, znaczący wpływ ma tutaj ich stężenie i to ono wyznacza nam sposoby wykorzystywania wody. Ilościowy i jakościowy skład chemiczny i biochemiczny oraz właściwości fizyczne (temperatura) wody warunkują możliwość jej wykorzystania przy leczeniu konkretnych schorzeń [8]. Ze względu na działanie farmakologiczne, wody lecznicze dzielimy na: szczawy, solanki, wody siarczanowe, cieplice i radonowe. Po raz pierwszy definicję wód mineralnych stosowanych w lecznictwie podali w 1907 r. Hinze i Grunhut. Określili je jako wody lecznicze, które zawierają składniki mineralne i gazowe niemal w stałych stężeniach oraz działają leczniczo zarówno wewnętrznie jak i zewnętrznie [2]. Wcześniejsze zapiski dotyczące wód leczniczych odnoszą się do ich właściwości potwierdzonych tylko empirycznie. I tak, najstarsza wzmianka o leczniczych wodach termalnych na dzisiejszych terenach Polski - w Cieplicach Śląskich - pochodzi z 1137 r. Natomiast utworzenie tam pierwszego basenu kąpielowego datuje się na rok 1409. Do końca lat siedemdziesiątych ubiegłego stulecia w Polsce wody geotermalne były wykorzystywane do celów kuracyjnych tylko w Cieplicach, uzdrowisku Lądek- Zdrój, a także z niektórych ujęć w Ciechocinku, Iwoniczu i Ustroniu Śląskim [20]. Początkowo, korzystne przeciwbólowe i kojące działanie wody przypisywano tylko jej właściwościom fizycznym, tj. temperaturze. Dopiero później rozpoznawano także inne właściwości tych wód. Wiązano to z ich składem mineralnym, który wzmacniał oddziaływanie termiczne wody. Zbadanie mechanizmów oddziaływania wód pozwoliło na precyzyjne określenie sposobów jej zastosowania. Lecznicze wody termalne, to jedne z pierwszych wód, których skład chemiczny był poddawany systematycznym badaniom w celu poznania ich właściwości. Dziś już wiadomo, że lecznicze oddziaływanie wód cieplicowych (cieplic - term) zależy od składu chemicznego, temperatury, zawartości metali śladowych i izotopów promieniotwórczych. Kąpiele w tych wodach działają łagodząco na ośrodkowy układ nerwowy i normują przemianę materii. Stosuje się je w chorobach gośćcowych, w stanach zwiększonej pobudliwości kory mózgowej i w chorobach wieku starczego. Efekty działania wód termalnych na organizm człowieka zależą od: czasu trwania kąpieli, dodatkowych bodźców mechanicznych (natrysk czy ruch wody), ruchu osoby korzystającej z kąpieli (pływanie), zmian temperatury wody w czasie zabiegu i, oczywiście, od składu chemicznego wody. Mechanizm oddziaływania bodźców cieplnych na organizm człowieka zależy od pobudzenia układu nerwowego [8]. Według Straburzyńskich efektami fizjologicznymi tych procesów są: rozszerzenie naczyń krwionośnych i poprawa ukrwienia tkanek oraz wzrost dyfuzji przez błony komórkowe, obniżenie ciśnienia krwi oraz poprawa czynności układu krążenia, a także nerek i płuc, poprawa rozciągliwości mięśni gładkich i szkieletowych, pobudzenie wydzielania hormonów tkankowych (histaminy, adrenaliny, acetylocholiny, bradykiny), zwiększenie przemiany materii, immodulacja i zmniejszenie stanów zapalnych [21]. Działania te mogą zostać wzmocnione poprzez zastosowanie dodatkowych bodźców mechanicznych, np. ruchu w wodzie, kąpieli perełkowych jak również poprzez zwiększenie stężenia niektórych soli mineralnych. Dlatego, bardzo istotne jest, aby zabiegi przy użyciu wód leczniczych konsultować z lekarzem [8]. W Polsce występują one w Ciechocinku (źródła solankowe o temperaturze 310 K), w Cieplicach Zdroju (źródła siarczkowe o temperaturze 313 K), w Dusznikach Zdroju (szczawa żelazisto ziemna o temperaturze 230 K) i Lądku Zdroju (radoczynne cieplice siarczkowe o temperaturze 300÷302 K) [2]. Radocynne wody lecznicze dzieli się na cztery grupy: wody o radoczynności słabej, średniej, silnej i bardzo silnej. Ze względu na temperaturę, wody radoczynne dzielimy na bardzo zimne (mniej niż 277 K), zimne (277÷293 K), ciepłe (293÷310 K), gorące (310÷315 K) i bardzo gorące (ponad 315 K) [2]. Wody lecznicze z wielu źródeł zawierają gazy, np.: CO2, H2S, CH4, N2, He, O2, Rn, nie tylko rozpuszczone, lecz również w postaci bardzo drobnych zawiesin (emulsje, pęcherzyki) oraz wydzielające się w postaci baniek. Obecność wolnego gazu wskazuje na nasycenie wody danym gazem. Największe znaczenie w wodach leczniczych mają dwutlenek węgla i siarkowodór. Dwutlenek węgla jest bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, a związki węgla w ystępują w dużych ilościach w skorupie ziemskiej, stąd jego zawartość w wodach może być duża. Gdy woda wypływa na powierzchnię, następuje burzliwe wydzielenie CO2, gdyż zwykle znaczna jego część występuje w stanie wolnym. Siarkowodór pochodzi zazwyczaj z redukcji siarczanów bądź też z działalności wulkanicznej. Obecność siarkowodoru w wodzie (ze względu na jego lotność i toksyczność przy wdychaniu) w stężeniu > 15 mg H2S/m3 powietrza ogranicza wykorzystanie takiej wody do kąpieli w basenach [8]. Dla wód leczniczych jako zawartość siarkowodoru określa się sumę zawartości H2S, jego pochodnych i produktów utleniania, jak HS-, S2-, S2O3 2-, HSO3 - [2]. Tlen występuje w niewielkich ilościach i tylko w wodach bezpośrednio związanych z powierzchnią ziemi. W tych samych wodach występuje również azot, ale jego zasięg jest głębszy, a stężenie większe niż tlenu. Wody silnie zmineralizowane zawierają metan i inne węglowodory, na ogół w stanie wolnym. Wody zawierające hel występują rzadko; są one genetycznie związane z produktami rozpadu promieniotwórczego. Wody zawierające gaz radonowy działają pobudzająco na układ krwiotwórczy, ożywiają funkcje gruczołów dokrewnych, uśmierzają bóle stawowo- mięśniowe i neurologiczne, działają także odczulająco w stanach alergicznych. Stosowane są do kąpieli, picia i inhalacji. Źródła radoczynne znajdują się w Świeradowie Zdroju, Lądku Zdroju i Ciechocinku [2]. Szczawy alkaliczne, ziemne, żelazisto- ziemne o różnorodnym składzie zawierają bezwodnik kwasu węglowego, sód, wapń, magnez i żelazo, a spośród rzadszych składników bar, lit i arsen. Kąpiel w tych wodach powoduje usprawnienie czynności mięśnia sercowego, obniża ciśnienie krwi i działa k orzystnie w przypadkach niedokrwistości [2]. W kuracji pitnej wody alkaliczne i szczawy działają wykrztuśnie i przeciwzapalnie na stany nieżytowe górnych dróg oddechowych oraz przeciwzapalnie na śluzówkę przewodu pokarmowego. Działanie ich polega w szczególności na neutralizacji kwasu solnego w żołądku i hamowaniu czynności wydzielniczej żołądka. Ponadto, alkalizują mocz oraz pobudzają przemianę materii w przypadkach otyłości, dny moczanowej i cukrzycy. Ze względu na ich właściwości, stosuje się je też w chorobach układu pokarmowego, w kamicy nerkowej i stanach zapalnych dróg moczowych, cukrzycy i innych chorobach przemiany materii. Pomocne są również w nadciśnieniu tętniczym, ogólnym osłabieniu, jako środki odtruwania organizmu, stymulujące układ immunologiczny i uodparniający. Działają również korzystnie w chorobach alergicznych. W Polsce źródła alkaliczne, szczawy ziemne i żelazisto-ziemne występują w Czerniawie Zdroju, Długopolu Zdroju, Dusznikach Zdroju, Iwoniczu Zdroju, Jedlinie Zdroju, Nałęczowie, Krynicy, Kudowie Zdroju, Polanicy Zdroju, Szczawnie Zdroju, Świeradowie Zdroju [2]. Solanki zawierają przede wszystkim jony sodu i chloru, a ponadto magnez, wapń, potas, jod i brom. Kąpiele solankowe mają wpływ na układ naczyniowy, wegetatywny i dokrewny. Obniżają ciśnienie krwi i poziom cukru, leczą choroby gośćcowe i działają korzystnie w stanach pourazowych. W kuracji pitnej normują wydzielanie soków trawiennych, leczą niewydolność nadnerczy, niedokrwistość i stany alergiczne. Zwłaszcza związki jodu w stężeniu > 1 mg/ dm3 w wodzie, optymalnie około 10 mg/ dm3, działają korzystnie - bakteriobójczo - na skórę. Podobny korzystny wpływ na skórę wywierają związki siarki(II) w stężeniu > 10 mg/ dm3, optymalnie ~50 mg/ dm3. Rozmiękczają naskórek, poprawiają strukturę i sprężystość skóry. W narządach wewnętrznych, do których siarka przenika, działa ona antyoksydacyjnie i jest materiałem budulcowym w strukturze chrząstek stawowych [8]. Jod pełni główną rolę w procesach metabolicznych ustroju człowieka. Wchodzi w skład hormonów tarczycy, które regulują proces wzrostu i dojrzewania komórek ustrojowych. Uczestniczy też w przemianach białkowych, węglowodanowych i mineralnych, a także wpływa na przemiany cieplne organizmu [8]. Źródła solankowe w ystępują w Polsce w Ciechocinku, Inowrocławiu, Kołobrzegu, Iwoniczu Zdroju i Szczawnicy [2]. Wody siarczanowe zaw ierają chlorek sodu, siarczany wapnia, magnezu, sodu i siarkowodór, wody siarczkowe - związki siarczków. Kąpiele w tych wodach powodują przekrwienie skóry, przyspieszają przemianę materii, działają korzystnie na niewydolność serca, leczniczo na gościec stawowy, mięśniowy, w chorobach przemiany materii, chorobach skórnych i nadciśnieniu [2]. Znajdujące się w wodzie składniki mineralne, zwłaszcza kationy sodu, wapnia i magnezu łącznie z chlorkami, tworzą na powierzchni skóry tzw. "płaszcz solny". Działa on na naczynia krwionośne skóry, powodując ich rozszerzenie i poprawę ukrwienia skóry, a także na zakończenia nerwów czuciowych i ruchowych, zmniejszając ich pobudliwość i odczucie bólu [8]. Poprzez receptory w skórze i tkankach przyległych, kąpiel mineralna wpływa na autonomiczny układ nerwowy oraz wiele procesów ogólnoustrojowych [8]. Działania te, w stopniu znaczącym, uzyskuje się pod wpływem kąpieli w wodzie zawierającej co najmniej 20,0÷40,0 g/ dm3 rozpuszczonych składników mineralnych, zwłaszcza Cl-, Na+, Ca2+, Mg2+. Składniki te w niewielkim jednak stopniu przenikają przez skórę [8, 20]. Znaczące przenikanie przez skórę oraz wpływ na procesy ogólnoustrojowe stwierdzono w odniesieniu do związków jodu oraz siarki. W kuracji pitnej, wody siarczanowe i siarczkowe działają odtruwająco, a niekiedy wręcz przeczyszczająco. Dlatego też mogą być stosowane w leczeniu przewlekłych zatruć metalami ciężkimi. Wody solankowo siarczanowe występują w Busku Zdroju, Cieplicach Śląskich Zdroju, Lądku Zdroju i Przerzeczynie Zdroju [2]. Podziemne wody lecznicze występują przeważnie w postaci źródeł mineralnych, samoczynnie wypływających pod ciśnieniem hydrostatycznym lub pod ciśnieniem gazów. Obecnie wody lecznicze wydobywa się na powierzchnię za pomocą otworów wiertniczych. 5. Podsumowanie Balneologia, wykorzystująca naturalne metody leczenia, staje się coraz bardziej popularna. Skutki uboczne nowoczesnych terapii oraz potrzeba zwolnienia tempa życia sprawiają, że nie poszukujemy już "cudownych" i szybkich środków, ale możliwości odnowy zmęczonego organizmu i odpoczynku, który zapewniają uzdrowiska stosujące balneologię. Rosną standardy zabiegów oraz gama ofert, w tym dostępność do uzdrowiskowych wód leczniczych. Trzeba jednak pamiętać, że przy wyborze wody leczniczej nie wolno kierować się tylko smakiem czy opinią innych, ponieważ wody te zastosowane niewłaściwie mogą zaszkodzić. Na przykład, wody siarczanowe i szczawianowe nie są wskazane dla osób z niewydolnością n erek i krążenia oraz dla osób cierpiących na ostre stany zapalne i krwawienia z przewodu pokarmowego oraz dla osób w okresie rekonwalescencji po operacji żołądka. Dodatkowo, szczególną ostrożność należy zachować z wodami dostarczającymi spore ilości sodu. Nadmiar sodu szkodzi osobom na diecie bezsolnej, stąd powinny zrezygnować z wód chlorkowo-sodowych. Wody mineralne z małą zawartością sodu można zalecić osobom chorym na nadciśnienie tętnicze, z niewydolnością krążenia lub ze skłonnością do obrzęków. Osoby, które mają problemy z tarczycą, nie powinny na własną rękę sięgać po wody z jodem. Dlatego, potrzebni są specjaliści z dziedziny balneologii. Leczenie uzdrowiskowe jest jedną z najtańszych form leczenia chorób przewlekłych w różnym stopniu zaawansowania. Nade wszystko powinno być lepiej wykorzystane do leczenia ludzi w podeszłym wieku z wieloma chorobami geriatrycznymi. Jest to najlepsze miejsce do prowadzenia profilaktyki w szerokim pojęciu, edukacji zdrowotnej oraz rehabilitacji wybranych chorób. Należy również ciągle podnosić jakość proponowanych w uzdrowiskach usług, dbając o walory krajobrazowe, specyficzny mikroklimat oraz różnorodność i jakość oferowanych wód leczniczych. 5. Literatura [1] wyrozniaja-piec-podstawowychrodzajow- podziemnych-wod-leczniczych- --szczawy--solanki--wody-siarczkowe-- [2] Gomółka E., Szaynok A., Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej 1997. [3] Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 13 listopada 2015 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, z 2015 r. poz. 1989 ze zm.). [4] Prawo geologiczne i górnicze, z 2016 r. poz. 1131 [5] Stefanowicz J., Szamałek K.: Normy kolizyjne/ konfuzyjne prawa geologicznego i górniczego. Zeszyty Naukowe Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk 2015, 91, s. 193 -202. [6] Szamałek K.: Dokumentowanie wody jako kopaliny wielosurowcowej - potrzeba dyskusji i zmian. Górnictwo Odkrywkowe 2016, 57 (2), 47-49. [7] Ustawa z 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych, z 2016 r. poz. 879 [8] Latour T., Drobnik M.: Właściwości biochemiczne wód geotermalnych rozpoznanych w Polsce określające sposób ich wykorzystania do celów leczniczych lub rekreacji. Technika Poszukiwań Geologicznych 2016, 55(1), 67-74. [9] Kasprzak K.: Polskie uzdrowiska jako atrakcja dla turystyki kulturowej. Turystyka Kulturowa 2016, 1, 131-156. [10] Polska Norma PN-Z-11000: Uzdrowiska. Terminologia, klasyfikacja i wymagania ogólne. [11] Polska Norma PN-Z-11001-1: Butelkowane naturalne wody mineralne i lecznicze. Terminologia i klasyfikacja. [12] Polska Norma PN-Z-11001-2 i PN-Z- 11001-3: Butelkowane naturalne wody mineralne i lecznicze. Wymagania jakościowe i badania dotyczące butelkowanych naturalnych wód mineralnych. [13] Polska Norma PN-Z-11002: Ujęcia wód mineralnych i leczniczych. [14] Polska Norma PN-Z-11004: Uzdrowiskowe baseny lecznicze i rehabilitacyjne. [15] Roz por ząd zenie Minist ra Z d row ia z 5 października 2016 r. w sprawie zakresu badań niezbędnych do ustalenia właściwości leczniczych naturalnych surowców leczniczych i właściwości leczniczych klimatu, kryteriów ich oceny oraz wzoru świadectwa potwierdzającego te właściwości, z 2006 r. poz. 80 poz. 565 ze zm. [16] Mały Rocznik Statystyczny Polski 2016. [17] [18] skalne/solanki_wody/2014/16800EC13A9FC068E0530A000375C068. [19] pl/rehabilitacja/wody-lecznicze-jakk o r z y s t a c - z - i c h - u z d r a w i a j a c y c h - [20] Latour T., Smętkiewicz K.: Właściwości fizykochemiczne i chemiczne wód geotermalnych i ich zastosowanie lecznicze ze szczególnym uwzględnieniem wody z odwiertu pig/agh-2 w Uniejowie. Biuletyn Uniejowski, 2012, 1, 79-93. [21] Straburzyńska-Lupa A., Straburzyński G.: Fizjoterapia z elementami klinicznymi, PZWL, Warszawa 2008. Zgodnie ze swoją misją, Redakcja dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany artykuł został zweryfikowany przez lekarza lub bezpośrednio przez niego napisany. Taka dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam na dostarczanie treści najwyższej jakości oraz zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Nasze zaangażowanie w tym zakresie zostało docenione przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, które nadało Redakcji honorowy tytuł Wielkiego Edukatora. Sprawdzona treść data publikacji: 14:30 Konsultacja merytoryczna: Lek. Aleksandra Witkowska ten tekst przeczytasz w 7 minut Jod traktowany jest jako jeden z pierwiastków, które wspierają funkcjonowanie organizmu. Zarówno nadmiar, jak i niedobór jodu jest niebezpieczny dla zdrowia. Pierwiastek ma znaczny wpływ na prawidłowe działanie tarczycy oraz na stan psychiczny i fizyczny całego ciała. Czym jest jod? Jak go dawkować? W jakich produktach spożywczych możemy znaleźć jod? Jakie są skutki niedoboru jodu w diecie? Dowiedz się więcej na temat tego pierwiastka. Anna-Ok / iStock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Czym jest jod? Właściwości jodu Jaką rolę odgrywa jod w organizmie? Co jest źródłem jodu? Występowanie jodu w Polsce Jod - dawkowanie Niedobór jodu - objawy i skutki Jod w diecie - co powinna jeść osoba z niedoborem tego pierwiastka? Jakie są skutki nadmiaru jodu w diecie? Czym jest jod? Jod funkcjonuje w przyrodzie jako jeden z mikroelementów. Wchodzi w skład powietrza, organizmów żywych oraz gleby. Jod jest pierwiastkiem chemicznym z grupy siedemnastej tzw. fluorowców. Jego nazwa pochodzi z języka greckiego - joeides, co w tłumaczeniu oznacza fioletowy. Największym źródłem jodu jest woda morska oraz wszystkie produkty pochodzenia oceanicznego i morskiego tj. ryby, skorupiaki i glony. Jod występuje również w solankach oraz towarzyszy pokładom saletry sodowej tzw. saletry chilijskiej w Chile. Znajdziesz go np. w Solance do inhalacji i kąpieli SOLANKA z ZABŁOCIA. Jod został odkryty w 1812 roku przez francuskiego chemika Bernarda Courtoisa, a następnie potwierdzony przez Nicholasa Clementa i Charles’a Desormesa. W 1813 roku jod został przebadany przez Josepha Louda Gay-Lussaca. Wówczas sprawdzono jego właściwości i nadano mu nazwę, która funkcjonuje do dziś. Właściwości jodu Jod w przyrodzie występuje w postaci stałej, jako niebiesko-czarna substancja krystaliczna. Pierwiastek ten po podgrzaniu ulega procesowi sublimacji, co prowadzi do fioletowych oparów o charakterystycznej ostrej woni. Opary jodu w łatwy sposób można zestalić na chłodnej powierzchni - wówczas dochodzi do procesu resublimacji. Jod jest pierwiastkiem, który należy do słabo rozpuszczalnych w wodzie, ale jest dobrze rozpuszczalny w wodnym roztworze jodku potasu. Jaką rolę odgrywa jod w organizmie? Ilość jodu w organizmie wynosi od 20 do 50 µg, z czego prawie 75 proc. znajduje się w tarczycy. Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek dla dorosłego człowieka wynosi od 150 do 300 µg. Jod jest pierwiastkiem niezbędnym do produkowania hormonów tarczycy tj. tyroksyna (T4) i trójjodotyronina (T3). Od stężenia tych hormonów we krwi zależy prawidłowy rozwój nerek, serca, mięśni, przysadki mózgowej oraz całego układu nerwowego. Hormony tarczycy odpowiadają za proces wzrostu i dojrzewania komórek w organizmie. Stymulują przemianę materii, w tym zwiększają syntezę białka. Tyroksyna bierze również udział podczas wytwarzania energii oraz w procesie oddychania komórkowego, wspiera też utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Suplement diety z jodem na wsparcie tarczycy kupisz na Preparat pomaga regulować poziom wytwarzanych hormonów, wspierać układ nerwowy w prawidłowym funkcjonowaniu oraz wzmacnia ogólną kondycję zdrowotną. Polecamy również Vegan Health Daily Oral Spray dla wegan i wegetarian suplement diety z jodem, żelazem, witaminą D3 i witaminą B12. Dowiedz się więcej na temat funkcji układu oddechowego. Przeczytaj: Wszystko, co musisz wiedzieć o układzie oddechowym Co jest źródłem jodu? Głównym źródłem jodu dla ludzkiego organizmu jest pożywienie, zaledwie 10 proc. zapotrzebowania na jod pokrywa woda pitna. Skóra oraz układ oddechowy są kolejnymi możliwymi drogami, które mogą przyjąć ten pierwiastek, jednak w codziennym życiu są mniej istotne, chyba że przebywamy na terenach nadmorskich. Jod znajdujący się w układzie krwionośnym zazwyczaj wydalany jest przez nerki, częściowo z kałem oraz poprzez wydychane powietrze. Jod wydalany w moczu oznacza, że organizm ma wysoki wskaźnik wysycenia tego pierwiastka. Do produktów spożywczych z dużą zawartością jodu zaliczamy przede wszystkim, ryby morskie, algi, owoce morza oraz rośliny, które rosną nieopodal terenów nadmorskich. Zawartość jodu w zbożach, owocach i warzywach, czy wodzie pitnej są uzależnione od występowania tego pierwiastka w glebie i wodzie. Natomiast zawartość jodu w produktach mlecznych zależy od jego obecności w paszy spożywanej przez krowy. Przeczytaj więcej na temat: Układ krwionośny - jego funkcje, skład i działanie Występowanie jodu w Polsce Polska jest położona na takim obszarze, który zawsze odnotowywano łagodny i umiarkowany niedobór jodu, dlatego też nasz kraj, jest jedynym z krajów leżących na starym kontynencie, który wprowadził model obligatoryjny jodowania soli kuchennej. W 1997 roku na mocy ustawy wprowadzono obowiązek jodowania soli, która jest przeznaczona do użytku w gospodarstwach domowych w ilości od 10 do 30 mg KL/kg. Profilaktyka w zakresie jodowania soli dotyczy również odżywek dla niemowląt w dawce 10 µg KI/100 ml oraz suplementów diety dla kobiet w ciąży i karmiących piersią. Aby dostarczyć do organizmu jod, możesz również sięgnąć po Solankę do inhalacji i kąpieli SOLANKA z ZABŁOCIA dostępną na Medonet Market. Dowiedz się więcej na temat karmienia piersią i przeczytaj: Schemat żywienia niemowląt Jod - dawkowanie Według Instytutu Żywności i Żywienia dzienne spożycie jodu dla poszczególnych grup powinno wyglądać następująco: niemowlęta - 110 µg; dzieci od 5 miesiąca do 1 roku życia - 130 µg; dzieci od 1 do 6 roku życia - 90 µg; dzieci od 7 do 9 roku życia - 100 µg; chłopcy od 10 do 12 roku życia -120 µg, od 13 do 18 roku życia - 150 µg; dziewczęta od 10 do 12 roku życia - 120 µg, od 13 do 18 roku życia - 150 µg; mężczyźni - 150 µg; kobiety - 150 µg; kobiety w ciąży - 220 µg; kobiety w trakcie laktacji 290 µg. Ze względu na substancje wolotwórcze oraz zniszczenie środowiska przyswajanie jodu przez organizm jest nieco utrudnione. Dlatego też dawki dziennego zapotrzebowania na jod są wyższe o ok. 50 µg. Dzienną dawkę jodu pomaga dostarczyć odpowiednia suplementacja. Na kupisz Jod, selen i witamina B12 – suplement diety na wzmocnienie organizmu. Produkt, dzięki kompozycji naturalnych składników, w tym jodu, pozytywnie wpływa na pracę tarczycy i układu nerwowego. Niedobór jodu - objawy i skutki Niedobór jodu jest traktowany jako światowy problem zdrowia publicznego, a to ze względu na swój zasięg i skutki. Problem ten dotyka prawie 2 bilionów ludzi i został potraktowany przez Światową Organizację Zdrowia, jako jeden z głównych czynników mających wpływ na stan zdrowia całej populacji. Europa plasuje się na pierwszym miejscu pod względem liczby mieszkańców dotkniętych niedoborem jodu. Główne objawy wynikające z niedoboru jodu to najczęściej: brak energii, uczucie zmęczenia, przybieranie na wadze oraz uczucie chłodu towarzyszące nam cały dzień. Niedobór jodu objawia się również na skórze, która jest bardziej sucha, podatna na uszkodzenia i zaczerwienienia. Brak jodu wpływa też na stan zdrowia psychicznego - pierwiastek ten wspiera działanie układu nerwowego, uspokaja i usprawnia myślenie oraz wpływa na rozwój intelektualny dziecka. Długotrwały niedobór jodu jest powodem pojawienia się tzw. wola u osób dorosłych. To jeden z objawów powiększającej się tarczycy, która musi zwiększyć swoją objętość, by móc wchłaniać ten pierwiastek. Zbyt mała dawka jodu u kobiet w ciąży może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu u płodu. Osoby, które prowadzą aktywny tryb życia i odżywiają się zdrowo, raczej nie powinny narzekać na niedobór jodu. Warto jednak zaznaczyć, że niektóre warzywa, tj.: kalafior, soja czy kapusta zawierają substancje, które mogą zmniejszyć wchłanianie jodu z żywności. Tak jest w przypadku warzyw surowych, natomiast warzywa ugotowane zmniejszają zawartość tych substancji o nawet 30 proc. Niedobór jodu ma też znaczny wpływ na rozrodczość kobiet (zaburzenia miesiączkowania, poronienia oraz przedwczesny poród). Na niedobór jodu są najbardziej narażone osoby mieszkające na południu Polski z dala od morza oraz te, które unikają w diecie soli, ryb i owoców morza. Stosuj do pielęgnacji swojego ciała Solankę termalną jodowo-bromową do kąpieli Zabłocka. Możesz nie tylko dodawać ją do kąpieli, ale również robić z niej okłady. Działa ona korzystnie na skórę, zmniejszając rozstępy, zmiany łuszczycowe czy nawet cellulit. Sprawdź więcej i przeczytaj: Sól - rodzaje, właściwości. Czy sól może służyć zdrowiu? Jod w diecie - co powinna jeść osoba z niedoborem tego pierwiastka? Jod dostarczany jest do naszego organizmu przede wszystkim z pożywieniem pod postacią jodków i jodanów wchłanianych częściowo w żołądku i w jelicie cienkim. Jod znajdujący się w układzie krążenia najczęściej wydalany jest przez nerki. Głównym źródłem jodu na polskich stołach jest sól kuchenna jodowana. Do produktów spożywczych zawierających najwięcej jodu zaliczamy białe ryby morskie np. flądra, dorsz czy mintaj, algi, wodorosty i skorupiaki. Pierwiastek ten znajduje się również w poroście islandzkim, który wchodzi w skład ziołowej Herbatki na tarczycę dostępnej na Medonet Market. To właśnie te produkty powinny znaleźć się w diecie osoby, która ma problem z niedoborem tego pierwiastka. Mniej jodu zawierają produkty mleczne takie jak: kefir, maślanka, mleko, czy ser żółty. Jod w nieznacznych ilościach znajduje się w orzechach laskowych, sardynkach oraz drożdżach. Zadbaj o odpowiedni poziom jodu w swojej diecie. Poznaj ofertę z Medonet Market - Zestaw suplementów dla kobiet Panaseus. Poniższa tabela przedstawia zawartość jodu w niektórych produktach na 100 g. Dowiedz się więcej i przeczytaj artykuł: Ryby morskie dla koneserów zdrowia Jakie są skutki nadmiaru jodu w diecie? Nadmiar jodu w większości przypadków tolerowany jest przez większość osób. Wyjątkiem są pacjenci z chorobami autoimmunologicznymi tarczycy, u których mogą pojawić się niepożądane objawy nawet przy spożywanej dawce uznawanej za bezpieczną. Konsekwencją nadmiaru jodu może być nadczynność tarczycy. Niektórzy mogą zmagać się z nadmiernym wydzielaniem śluzu w oskrzelach, wzmożoną aktywnością gruczołów ślinowych oraz zmianami skórnymi. Nadmiar jodu w rzadkich przypadkach może doprowadzić do ostrego zatrucia jodem, który objawia się uciążliwym pieczeniem w ustach, żołądku i gardle, bólami brzucha, zaburzeniami rytmu serca, wymiotami, biegunką, nudnościami, a nawet białkomoczem. Sprawdź więcej na temat: Nadczynność tarczycy - przyczyny, objawy, leczenie jod jodek potasu sól potasowa kwasu jodowodorowego minerały minerały i witaminy Gdzie i kiedy jest najwięcej jodu nad Bałtykiem? 45 minut spaceru wystarczy, by uzupełnić braki Jod jest bardzo cennym pierwiastkiem w organizmie. Jego niedobór prowadzi do poważnych skutków dla zdrowia. Naturalnie występujący jod znajdziemy oczywiście nad... Marta Trepczyńska Dziewięć znaków ostrzegawczych, że twój organizm cierpi na niedobór jodu Niedobór jodu może skutkować wieloma schorzeniami. Jego odpowiedni poziom w dużym stopniu związany jest z prawidłową pracą tarczycy. Jod odgrywa także ważną rolę... Sandra Kobuszewska Edyta Górniak przytyła, bo brakowało jej jodu? Lekarz wyjaśnia Jod to pierwiastek niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Jego brak lub niedobór może wywołać poważne schorzenia. Najważniejszy jest stan homeostazy,... Klaudia Torchała Dieta na Hashimoto - jod, selen, witamina D, gluten, żelazo, cynk Choroba Hashimoto jest problemem wielu ludzi. W jej rozwoju i leczeniu dużą rolę odgrywa dieta. Badania naukowe wskazują, że na jej rozwój wpływa duża ilość jodu... Jod dla odporności i dla osób z problemami z tarczycą Jod jest nam niezbędny do prawidłowej pracy tarczycy, ale też wzmacnia naszą odporność. Dlatego musimy dostarczać jego odpowiednią ilość wraz z dietą. Niestety... Niedoczynność tarczycy w ciąży - badania. Jakie objawy pojawiają się przy zaburzeniach tarczycy w ciąży? Niedoczynność tarczycy to nic innego jak choroba spowodowana zbyt małą ilością hormonów tarczycy. Bardzo trudno jest zdiagnozować prawidłowo to schorzenie, bo... Boimy się drugiego Czarnobyla. Pijemy jod i płyn Lugola. Warto? Niedawna awaria elektrowni jądrowej w Belgii obudziła w Polakach wspomnienia. Strach przed drugim Czarnobylem wzmocniła jeszcze reakcja naszych zachodnich... Jod chroni serce Podanie jodu po zawale może znacząco ograniczyć uszkodzenie mięśnia sercowego - informuje New Scientist. Skutki uboczne podawania radioaktywnego jodu Emma Day walczy z rakiem tarczycy. Niestety, nie jest to jej jedyny dramat. W trudnych chwilach, gdy najbardziej potrzebuje wsparcia bliskich, nie może przytulać... AG Nadmiar jodu u matki może sprzyjać niedoczynności tarczycy u dziecka Przyjmowanie przez ciężarną kobietę nadmiernych ilości jodu w postaci suplementów sprzyja niedoczynnosci tarczycy u jej dziecka - informuje The Journal of... Polska leży poza strefami współczesnej aktywności tektonicznej i wulkanicznej, stąd też pozyskiwanie złóż pary z dużych głębokości do produkcji energii elektrycznej jest na dzisiejszym etapie technologicznym nieopłacalne ekonomicznie. Występują natomiast w naszym kraju naturalne baseny sedymentacyjno-strukturalne, wypełnione gorącymi wodami podziemnymi o zróżnicowanych temperaturach. Temperatury tych wód wynoszą od kilkudziesięciu do ponad 90°C, a w skrajnych przypadkach osiągają sto kilkadziesiąt stopni co sprawia, że znajdują one zastosowanie głównie w energetyce cieplnej. W naszym kraju istnieją bogate zasoby energii geotermalnej. Ze wszystkich odnawialnych źródeł energii najwyższy potencjał techniczny posiada właśnie energia geotermalna. Jest on szacowany na poziomie 1512 PJ/rok, co stanowi ok. 30% krajowego zapotrzebowania na ciepło. Bardzo ważny jest fakt, iż w Polsce regiony o optymalnych warunkach geotermalnych w dużym stopniu pokrywają się z obszarami o dużym zagęszczeniu aglomeracji miejskich i wiejskich, obszarami silnie uprzemysłowionymi oraz rejonami intensywnych upraw rolniczych i warzywniczych. Na terenach zasobnych w energię wód geotermalnych leżą takie miasta jak: Warszawa, Poznań, Szczecin, Łódź, Toruń, Płock. Przeprowadzona na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat analiza ponad 1000 odwiertów umożliwiła opracowanie cyfrowych map występowania wód geotermalnych w Polsce i potencjalnych zasobów energii w nich zgromadzonych. Największe uznanie zdobyła praca profesorów IGSMiE PAN: Romana Neya i Juliana Sokołowskiego pt. "Wody geotermalne Polski i możliwości ich wykorzystania" z roku 1987. Zaktualizowaną wersję, opracowaną przez profesora Jacka Zimnego i jego asystentów, przedstawia poniższy rysunek. Rys. 1. Mapa geotermalna Polski. Z opracowanych dotychczas badań i analiz wynika jednoznacznie, iż na obszarze Polski znajduje się co najmniej 6600 km2 wód geotermalnych o temperaturach rzędu 27-125°C Zasoby te są dość równomiernie rozmieszczone na znacznej części obszaru Polski, w wydzielonych basenach, subbasenach geotermalnych, zaliczanych do określonych prowincji i okręgów geotermalnych. Polska na mapie europejskich prowincji geotermalnych Na terenie Europy liczącej 10 mln km2 znajduje się około 30 prowincji geotermalno-ropo-gazonośnych, na obszarze przeszło 5 mln km2. Z tego 32 proc. obszaru Europy zajmuje Prowincja Centralnoeuropejska (1,6 mln km2), która zawiera następujące baseny geotermalne: staropaleozoiczny, dewońsko-karboński, permski, triasowy, jurajski, kredowy i kenozoiczny (najzasobniejsze w Europie). Występujące tam wody mają różną temperaturę i mineralizację. W Polsce temperatury te kształtują się w granicach 20-180 st. C (Września). Przeszło 220 tys. km2 obszaru Polski pokryte jest basenami sedymentacyjnymi Prowincji Centralno-europejskiej zawierającymi wody geotermalne w następujących zbiornikach (basenach): kambryjskim, dewońsko-karbońskim, dolnopermskim, cechsztyńskim, triasowym, jurajskim i kredowym (rys. 2). Rys. 2. Mapa prowincji geotermalno-gazo-roponośnych. Na terenie Europy liczącej 10 mln km2 znajduje się około 30 prowincji geotermalno-ropo-gazonośnych, na obszarze przeszło 5 mln km2. Z tego 32 proc. obszaru Europy zajmuje Prowincja Centralnoeuropejska (1,6 mln km2), która zawiera następujące baseny geotermalne: staropaleozoiczny, dewońsko-karboński, permski, triasowy, jurajski, kredowy i kenozoiczny (najzasobniejsze w Europie). Występujące tam wody mają różną temperaturę i mineralizację. W Polsce temperatury te kształtują się w granicach 20-180 st. C (Września). - basen kambryjski Wody geotermalne w tym zbiorniku występują na obszarach południowej Szwecji, Estonii, Łotwy, Litwy, północno-wschodniej Polski i części Białorusi. Wypełniają one przestrzeń porową piaskowców i mają temperatury na głębokości do 3 tys. m od 30 st. C do 120 st. C (J. Sokołowski) (rys. 3). Największe możliwości wykorzystania tych wód na obszarze Polski mają województwa: mazowieckie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie, zachodnio-pomorskie, pomorskie; poza granicami Polski: okręg kaliningradzki należący do Rosji oraz obszary Litwy, Łotwy i Estonii. Rys. 3. Szkic proncji i okręgów geotermalnych Polski. - basen dewońsko-karboński Wody geotermalne z tego basenu można wykorzystywać na terenach Lubelszczyzny, Pomorza, województw: małopolskiego, śląskiego, częściowo podkarpackiego i świętokrzyskiego. Zbiorniki tych wód o temperaturach 50-90 st. C występują na głębokościach od 2 do 3 tys. metrów. Zbiorniki dewońskie i karbońskie są przeważnie węglanowe i w związku z tym bardziej zróżnicowane pod względem porowatości i przepuszczalności; są łatwiejsze w eksploatacji dzięki możliwości stosowania intensyfikacji przypływu wody geotermalnej. - basen dolnopermski W tym basenie występują wody geotermalne o wysokiej temperaturze i mineralizacji, ale o niezbyt dużej wydajności wodnej otworów. Możliwości pozyskiwania wód dla odbioru z nich ciepła i składników mineralnych, takich jak jod, brom, żelazo i inne, istnieją na Pomorzu, w otoczeniu Gór Świętokrzyskich, na monoklinie przedsudeckiej oraz w Niemczech i Holandii. - basen cechsztyński W tym basenie wody geotermalne wystepują w wapieniu podstawowym i dolomicie głównym w brzeżnych częściach basenu na terenie Polski (obszar monokliny przedsudeckiej, województwa warmińsko-mazurskiego) i Niemiec. - basen triasowy W tym basenie wody geotermalne występują w pstrym piaskowcu, wapieniu muszlowym oraz dolnym i środkowym kajprze. Dostępne wierceniami są na peryferiach basenu niemiecko-polskiego oraz w strukturach antyklinalnych centralnej części basenu (pomorskie, kujawsko-pomorskie, podlaskie, obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, obszar monokliny przedsudeckiej). Z tego zbiornika będzie korzystać realizowany aktualnie przez Fundację "Lux Veritatis" Zakład Geotermalny w Toruniu (woda z wapienia muszlowego lub pstrego piaskowca). Są to wody o dużej mineralizacji i temp. rzędu 60-100 st. C na głębokościach 2-3 tys. metrów. - basen jurajski Zawiera zbiorniki wód geotermalnych w piaszczystych utworach dolnej jury (liasu) i doggeru oraz w węglanowych utworach doggeru i malmu. Zbiorniki liasowe i częściowo górnotriasowe są eksploatowane przez zakłady geotermalne w Pyrzycach, Stargardzie Szczecińskim i Mszczonowie oraz przez kilka zakładów geotermalnych w rejonie Neubranderburga (Niemcy). Z tego zbiornika może skorzystać również Geotermia Toruńska oraz projektowane zakłady geotermalne w Skierniewicach i Żyrardowie (utwory liasu). Koniecznym byłoby zbudowanie zakładów geotermalnych wykorzystujących wody z utworów doggeru i malmu w rejonie warszawskim. Zbiorniki węglanowe doggeru eksploatowane są przez blisko 50 zakładów geotermalnych w basenie paryskim (Francja). Bardzo dobre zbiorniki węglanowe istnieją w utworach górnojurajskich, w nieckach na terenie Polski, Niemiec i Holandii. - basen kredowy W tym basenie wody geotermalne znajdują się w utworach węglanowo-piaszczystych dolnej kredy oraz częściowo w utworach węglanowo-piaszczystych górnej kredy na obszarze Polski, Niemiec i Holandii. Opracowanie technologii eksploatacji wód geotermalnych z różnych wymienionych wyżej basenów kredowych dawałoby szansę wykorzystania tych wód i energii w nich zawartej na obszarze 8 państw: Szwecji, Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Polski, Niemiec, Holandii. Największe perspektywy rozwoju geoenergetyki istnieją w krajach prowincji północno-zachodniej i środkowej Europy, tj. w Polsce, Niemczech, na Białorusi, Litwie, Łotwie, w Estonii i Danii (rys. 2). Następna pod względem możliwości rozwoju jest prowincja panońska obejmująca Węgry, część Rumunii, wschodnią część Chorwacji i północną część byłej Jugosławii (rys. 1). Trzecim obszarem jest prowincja przedkarpacko-ukraińska (Polska, Słowacja, Ukraina, Bułgaria, Rumunia). Aktualnie na obszarze prowincji europejskiej północnozachodniej (Dania, Niemcy, Holandia) i środkowej Europy (Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Białoruś) funkcjonują jedynie zakłady geotermalne z utworów liasowych, w przygotowaniu są projekty eksploatujące wody z basenu kambryjskiego (Litwa i północno-wschodnia Polska) oraz kredowego (centralna Polska). Wykorzystanie energii geotermalnej w Polsce Wykorzystanie energii geotermalnej w Polsce zależy od prawidłowego opracowania projektów gwarantujących konkurencyjność ekonomiczną i ekologiczną geotermii w stosunku do innych nośników energii. Projekty te powinny być ukierunkowane na kompleksowe, maksymalne wykorzystanie energii geotermalnej niskotemperaturowej (ciepło) i wysokotemperaturowej (prąd i ciepło), w restrukturyzacji polskiej gospodarki, usług i rolnictwa, szczególnie dla zabezpieczenia samowystarczalności energetycznej poszczególnych gmin, co jest koniecznością i szansą rozwoju Polski w XXI wieku. Można i należy podjąć projekty, aby zbudować zakłady geotermalne z zasobów basenów: - kambryjskiego (Olsztyn, Nidzica, Iława, Ostróda, Morąg, Lidzbark Warmiński, Bartoszyce, Kętrzyn, Cieplice, Polanica, Duszniki, Lądek); - dewońsko-karbońskiego (Kraków, województwo małopolskie, Bielsko-Biała, województwo śląskie); - dolnopermskiego (na obszarze monokliny przedsudeckiej, oś Poznań - Częstochowa); - cechsztyńskiego (na obszarze monokliny przedsudeckiej, oś Jelenia Góra - Wrocław - Śląsk - Kielce); - triasowego (na obszarze monokliny przedsudeckiej, obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, subbasenu grudziądzko-warszawskiego, subbasenu szczecińsko-łódzkiego; województwa kujawsko-pomorskiego - jednego z najbardziej korzystnych pod względem geotermalnym obszarów Polski); - jurajskiego; zbudowano zakłady w Pyrzycach, Mszczonowie, w możliwym przygotowaniu zakłady geotermalne w Skierniewicach, Żyrardowie, Szczecinie, Łodzi, Kole, Gnieźnie, Toruniu (w budowie), Bydgoszczy, Warszawie, w Małopolsce; - kredowego (na obszarze Mazowsza, niecki mogileńsko-łódzkiej: Mogilno, Inowrocław, Kruszwica, Strzelno, Janikowo, Janowiec; Małopolski: oś Bielsko - Kraków - Tarnów - Dębica), (tab. 1). Tab. 1. Potencjalne zasoby wód i energii zawarte w poszczególnych prowincjach i okręgach geotermalnych. Jak dotąd na terenie Polski funkcjonuje kilka geotermalnych zakładów ciepłowniczych, Bańska Niżna (4,5 MJ/s, docelowo 70 MJ/s), Pyrzyce (15 MJ/s, docelowo 50 MJ/s), Stargard Szczeciński (14 MJ/s), Mszczonów (7,3 MJ/s), Uniejów (2,6 MJ/s), Słomniki (1 MJ/s), Lasek (2,6 MJ/s) oraz Klikuszowa (1 MJ/h). W fazie realizacji jest projekt geotermalny w Toruniu. W kilku polskich gminach trwają prace koncepcyjne nad utworzeniem zakładów ciepłowniczych i energetycznych. Rys. 4. Zakłady geotermalne w Polsce. kaczusia007 zapytał(a) o 10:08 Gdzie jest najwięcej jodu? Gdzie w Polsce jest najwięcej jodu oprócz naszego morza Bałtyckiego? To pytanie ma już najlepszą odpowiedź, jeśli znasz lepszą możesz ją dodać 1 ocena Najlepsza odp: 100% 0 0 Odpowiedz Najlepsza odpowiedź Andrzejmlkgryf odpowiedział(a) o 10:22: Jod występuje w wodzie morskiej i sdolankach, sprawdz gdzie sa poklady solanek w Polsce( na pewno podkarpacie i rejon Buska - zdroju w kieleckiem. Uważasz, że znasz lepszą odpowiedź? lub

mapa występowania jodu w polsce